Andrzej Paczkowski

---

Życiorys

Okres PRL

W 1960 roku Andrzej Paczkowski zakończył naukę na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie jego promotorem był Henryk Jabłoński. W 1966 obronił swoją pracę doktorską, a w 1975 uzyskał habilitację. Do 1974 roku pracował w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Następnie, w latach 1975–1980, związany był z Biblioteką Narodową, a od 1980 do 1990 roku był członkiem kadry Instytutu Historii PAN.

Początkowo jego zainteresowania naukowe koncentrowały się na historii prasy w Polsce. W czasie lat 80. był aktywnym wydawcą dużej liczby dokumentów źródłowych dotyczących działalności „Solidarności” podczas lat 1980–1981. W 1986 roku opublikował dotychczas nieosiągalne dokumenty Komitetu Centralnego PZPR z lat 1948–1982 w zbiorze zatytułowanym „Gomułka i inni. Dokumenty z archiwum KC”.

Od września 1980 roku Paczkowski stał się aktywnym członkiem NSZZ „Solidarność”, gdzie pełnił rolę eksperta w Ośrodku Prac Społeczno-Zawodowych przy Krajowej Komisji Porozumiewawczej związku. Jesienią 1981 roku brał udział w tworzeniu programu Klubów Rzeczypospolitej Samorządnej pod hasłem „Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość”. W swoich wykładach oraz artykułach publikowanych w prasie związkowej poruszał tematy dotyczące najnowszej historii Polski. Po wprowadzeniu stanu wojennego publikował w drugoobiegowym „Tygodniku Wojennym” oraz współpracował z „Tygodnikiem Mazowsze”. Był też członkiem Społecznego Komitetu Nauki, który zajmował się opiniowaniem wniosków o pomoc finansową dla podziemnych wydawnictw oraz stypendiów z dziedziny nauk humanistycznych.

W 1983 roku był współzałożycielem Archiwum Solidarności, w ramach którego do 1989 roku ukazało się 24 tomy relacji i dokumentów.

III Rzeczpospolita

W 1990 roku podjął pracę w Instytucie Studiów Politycznych PAN, gdzie objął stanowisko kierownika Zakładu Historii Najnowszej. W 1991 roku uzyskał tytuł profesora. W ciągu swojej kariery był stypendystą m.in. Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu (1996), Woodrow Wilson International Center for Scholars w Waszyngtonie (2000–2001) oraz Norweskiego Instytutu Noblowskiego (2002). Działał w zespołach redakcyjnych takich czasopism jak „Totalitarian Movements and Political Religions”, „Cold War History” oraz „Journal of Cold War Studies”.

Ponadto, był wykładowcą w Collegium Civitas. Jako autor licznych monografii dotyczących nowoczesnej historii Polski, jego prace koncentrują się na aparacie represji PRL oraz na przygotowaniach i przebiegu stanu wojennego. W 1997 roku, a następnie w 1999, napisał rozdział w „Czarnej księdze komunizmu”, który odnosił się do Polski. W latach 90. był członkiem sejmowych komisji badających legalność stanu wojennego oraz odpowiedzialność osób za wprowadzenie tych wydarzeń przed Trybunał Stanu.

W 1999 roku, z rekomendacji parlamentarzystów Unii Wolności, został powołany do Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej pierwszej kadencji, a w 2007 Sejm ponownie wybrał go na tę funkcję na II kadencję, gdzie był kandydatem Platformy Obywatelskiej. W 2011 roku powołano go do nowo utworzonej Rady IPN, a następnie na przewodniczącego, lecz organ ten został rozwiązany w wyniku nowelizacji ustawy o IPN w 2016 roku.

W 2002 roku dołączył do Rady Konsultacyjnej Centrum Monitoringu Wolności Prasy Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Uczestniczył w pracach jury Nagrody Literackiej i Historycznej Identitas. W 2013 został powołany w skład Rady Muzeum przy Muzeum Historii Żydów Polskich Polin w Warszawie.

W 2019 roku ukazała się biografia Andrzeja Paczkowskiego, przygotowana przez Patryka Pleskota w formie wywiadu, pt. „Góry i teczki. Opowieść człowieka umiarkowanego”. Obejmuje ona jego życie i działalność (IPN, Warszawa 2019, ISBN 978-83-8098-635-0). Wśród doktorantów, którzy uzyskali doktoraty pod jego opieką, wymienić można Anitę Magowską (1993), Ewę Roszkowską (1997) oraz Adama Burakowskiego (2007). Paczkowski jest również autorem biogramu Józefa Światły zawartego w Polskim Słowniku Biograficznym (tom 51, 2016).

Odznaczenia i wyróżnienia

Andrzej Paczkowski to postać, której osiągnięcia zostały docenione przez liczne odznaczenia oraz wyróżnienia. W 1980 roku otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi, a w 2000 roku Krzyż Kawalerski.

Następnie, w 2011 roku, uhonorowano go Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Ceremonia odbyła się podczas II ogólnopolskiego seminarium zatytułowanego Archiwa Przełomu 1989–1991 w czasach przełomu, które miało miejsce w Pałacu Prezydenckim 15 października 2012 roku.

W 2005 roku otrzymał Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, co stanowi dowód jego zaangażowania w kulturę.

Warto również wspomnieć, że Paczkowski został wyróżniony wieloma nagrodami, takimi jak Nagroda Publicystyczna im. Juliusza Mieroszewskiego w 1995 roku, Nagroda Naukowa KLIO w 1996 roku, za jego książkę Pół wieku dziejów Polski 1939–1989, oraz Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w 1997 roku.

W 2003 roku zdobył także Nagrodę Edukacyjną Prezydenta miasta stołecznego Warszawy dla Najlepszego Nauczyciela Akademickiego, co podkreśla jego wkład w edukację i naukę.

Publikacje

Andrzej Paczkowski, jako aktywny badacz oraz autor, dostarczył znaczący wkład do polskiej historiografii poprzez swoje publikacje. Poniżej przedstawiamy zestawienie wybranych dzieł, które zasługują na szczególną uwagę:

• Zakopane i okolice, Warszawa 1968,
• Prasa polityczna ruchu ludowego 1918–1939, Warszawa 1970,
• Prasa drugiej Rzeczypospolitej 1918–1939, Warszawa 1971,
• Czwarta władza. Prasa dawniej i dziś, tom 265 serii wydawniczej Omega, Warszawa 1973,
• Prasa polonijna w latach 1870–1939. Zarys problematyki, Warszawa 1977,
• Prasa i społeczność polska we Francji w latach 1920–1940, Kraków 1979,
• Prasa polska w latach 1918–1939, Warszawa 1980,
• Śladem wielkich gór, Warszawa 1981,
• Prasa codzienna Warszawy w latach 1918–1939, Warszawa 1983,
• Historia polityczna Polski 1944–1948, Warszawa 1985,
• Gomułka i inni. Dokumenty z archiwum KC 1948–1982. Wybór źródeł (pod pseudonimem Jakub Andrzejewski), Warszawa 1986,
• Stanisław Mikołajczyk czyli klęska realisty (zarys biografii politycznej), Warszawa 1991,
• Czarna księga komunizmu (współautor), Paryż 1997,
• Pół wieku dziejów Polski 1939–1989, Warszawa 1998,
• Od sfałszowanego zwycięstwa do prawdziwej klęski: szkice do portretu PRL, Kraków 1999,
• Droga do „mniejszego zła”. Strategia i taktyka obozu władzy; lipiec 1980 – styczeń 1982, Kraków 2001,
• Strajki, bunty, manifestacje jako „polska droga” przez socjalizm, Poznań 2003,
• Wojna polsko-jaruzelska. Stan wojenny w Polsce 13 XII 1981 – 22 VII 1983, Warszawa 2006,
• Trzy twarze Józefa Światły. Przyczynek do historii komunizmu w Polsce, Warszawa 2009,
• Fakty, pogłoski, nastroje. Dziennik czasu wojennego (14 XII 1981 – 13 VIII 1982), Warszawa 2019,
• Wina, kara polityka. Rozliczenia ze zbrodniami II wojny światowej (współautor z Pawłem Machcewiczem), Kraków 2021.

Każda z tych publikacji przyczynia się do głębszego zrozumienia historii Polski oraz kontekstu politycznego, w jakim funkcjonował kraj przez wiele lat. Prace Paczkowskiego są istotnym źródłem wiedzy dla badaczy i pasjonatów historii.

---

Oceń: Andrzej Paczkowski

---