Wincenty Kociuba

---

Początki pracy politycznej

W latach 1918–1926 Wincenty Kociuba angażował się w działalność polityczną jako członek PSL „Wyzwolenie” z siedzibą w Krasnymstawie. W czasie swojej pracy piastował ważne stanowiska, w tym prezes i wiceprezes zarządu powiatowego, co podkreśla jego wpływ na lokalną politykę i życie społeczne.

Po przewrocie majowym skoncentrował się na działaniach społecznych oraz samorządowych, zyskując uznanie wśród mieszkańców regionu. W maju 1928 roku, w roli przedstawiciela władz miasta Krasnegostawu, witał Prezydenta Ignacego Mościckiego podczas jego wizyty w majątku w Bzite, co było znaczącym wydarzeniem dla lokalnej społeczności.

W tym samym roku, razem z Piotrem Palonką i Adamem Jaworem, przeszedł do BBWR. W ramach swojej aktywności politycznej, opublikowali również „List otwarty do Pana dr Stanisława Wrony”, co świadczy o ich zaangażowaniu w aktualne sprawy polityczne. Od 1929 roku w BBWR pełnił funkcję prezesa Rady Powiatowej, co podkreślał jego wpływ na rozwój polityczny regionu.

Praca w Sejmie RP

W 1930 roku Wincenty Kociuba rozpoczął swoją przygodę z polityką, kandydując do Sejmu. Podczas kampanii wyborczej zainicjował sygnowanie odezwy Rady Głównej Obozu Agrariuszy, która zachęcała do wsparcia rządu kierowanego przez Piłsudskiego oraz wyboru reprezentantów współpracujących z jego administracją. Jego zaangażowanie przyniosło mu ogromny sukces, gdyż został wybrany na posła z ogromną przewagą głosów. W okręgu 28, obok Wincentego Kociuby, do Sejmu II RP – III kadencji (1930–1938) dostali się także Jan Piłsudski oraz Józef Moczulski. Ceremonia ślubowania miała miejsce 10 grudnia 1930 roku.

W kolejnych wyborach w 1935 roku Kociuba ponownie stanął do rywalizacji z ramienia BBWR w okręgu wyborczym 36 (Chełm). Wówczas zyskał niemal powszechne poparcie społeczności lokalnej, co zaowocowało zdobyciem 45.537 głosów, co było jednym z najwyższych wyników w całym kraju. Jego przysięgę złożył 4 października 1935 roku na pierwszym posiedzeniu Sejmu.

W 1930 roku Wincenty Kociuba był członkiem klubu BBWR, przynależąc do grupy ludowej, a w 1935 roku zasiadł w Kole Rolników, pełniąc rolę skarbnika w klubie BBWR oraz OZN. Jego zaangażowanie obejmowało również prace w komisjach, w 1930 roku pracyjąc jako zastępca członka w komisji rolnej oraz w komisji skarbu, a od 1935 roku działał w komisji pracy, w której został wybrany 7 lutego 1936 roku. Dodatkowo, był członkiem komisji skarbu, gdzie jego kandydatura została zatwierdzona 1 grudnia 1936 roku.

W Sejmie IV kadencji działał w trzech specjalnych komisjach: budowlanej (od 17 marca 1936 roku, jego kandydaturę zarekomendował Marszałek Stanisław Car), ds. oddłużenia rolnictwa (od 3 marca 1938 roku) oraz ds. cen artykułów rolnych (od 17 lipca 1938 roku). Złożył projekt ustawy dotyczącej zmian w przepisach z 24 marca 1933 roku, mający na celu ułatwienia dla instytucji kredytowych, oferujących ulgi w zakresie wierzytelności rolniczych – druk nr 715. Pierwsze czytanie tego projektu miało miejsce 3 marca 1938 roku podczas 77 posiedzenia Sejmu.

Wincenty Kociuba poza pracą w Sejmie pełnił również inne ważne funkcje publiczne, w tym członka Wydziału Powiatowego oraz zastępcy członka Wydziału Wojewódzkiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie. Po rozwiązaniu BBWR w 1938 roku powstał Obóz Zjednoczenia Narodowego (OZN). W Lublinie stworzono zespół, który skupiał osoby ze środowisk kombatanckich oraz społecznych, celem utworzenia ośrodka ideowo-społecznego obozu pomajowego. Równocześnie, Grupa Parlamentarna Działaczy Społecznych, do której dołączyli senator F. K. Lechnicki oraz posłowie Władysław Szczypa i Wincenty Kociuba, podjęła podobne działania. W lutym 1938 roku, w miejsce Tymczasowego Zarządu powołano Zarząd Okręgowy i Radę Okręgową OZN, gdzie Wincenty Kociuba został wybrany na jednego z wiceprzewodniczących.

Działalność samorządowa i społeczna

Wincenty Kociuba był postacią, która miała znaczący wpływ na życie lokalnej społeczności, pełniąc różnorodne funkcje w strukturach samorządowych. Był ławnikiem magistratu miasta Krasnegostawu, a także radnym miejskim oraz członkiem Wydziału Powiatowego. Na dodatek, sprawował rolę Prezesa Zarządu Komunalnej Kasy Oszczędnościowej w Krasnymstawie. Od 1919 roku był nieprzerwanie członkiem rady miasta, działając najpierw w Polskim Stronnictwie Ludowym „Wyzwolenie”, a potem w BBWR.

W wyborach z 1930 roku, to właśnie Kociuba z ramienia BBWR został wybrany do Rady, a w 1934 roku w radzie zasiadało już 14 przedstawicieli tej partii oraz 2 sympatyków. W okresie międzywojennym Kociuba, obok takich postaci jak Adam Bojarski i Tomasz Knapiński, zyskał zaufanie wyborców, co pozwoliło mu na stałe zasiadanie w Radzie Miejskiej.

W swojej działalności publicznej Kociuba również aktywnie wspierał organizacje rolnicze. Pełnił funkcję Prezesa Związku Producentów Zbytu Bydła i Trzody Chlewnej w Lublinie, a od 1934 roku zasiadał w Komitecie Związku Izb i Organizacji Rolniczych. W 1935 roku stał się wiceprezesem lubelskiej Izby Rolniczej. Jego zaangażowanie w sprawy rolnictwa odzwierciedlało się również w działalności w różnych towarzystwach, gdzie pełnił wielorakie funkcje, w tym w Radzie Głównej, a także jako prezes Rady i Zarządu w powiatowym Towarzystwie Organizacji i Kółek Rolniczych w Krasnymstawie.

Kociuba zasiadał także we władzach powiatowych licznych związków i towarzystw, takich jak: Zarząd Koła Powiatowego Związku Peowiaków, Zarząd powiatowy Związku Strzeleckiego, oraz Zarząd Powiatowy LOPP (Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej). Do jego działalności należał również Komitet Powiatowy PWiWF oraz Zarząd Powiatowy Straży Pożarnych.

Jednym z jego istotnych osiągnięć było zaangażowanie w powołanie uczelni rolniczej w Krasnymstawie, gdzie również pełnił funkcję wykładowcy. Dzięki jego staraniom otwarto siedmioklasową szkołę powszechną przy ul. Mostowej w Krasnymstawie, znaną dzisiaj jako Szkoła Podstawowa nr 5.

Kociuba był także przedsiębiorcą, będąc współwłaścicielem Zakładów Mięsnych w Chorzowie, a ponadto zasiadał w radzie nadzorczej Towarzystwa Akcyjnego „Azot” w Borach pod Jaworznem, gdzie współpracował z prof. Mościckim.

Tworzenie zrębów konspiracji

Na samym początku okupacji niemieckiej, Wincenty Kociuba odegrał kluczową rolę w organizacji na Lubelszczyźnie. Współorganizował Służbę Zwycięstwa Polsce (SZP), która była jednym z pierwszych ruchów oporu.

Następnie, jego działania kontynuowane były w strukturach Związku Walki Zbrojnej (ZWZ). W Krasnymstawie, w domu Franciszka Rysaka, miała miejsce ceremonia zaprzysiężenia kilkunastu osób do tej organizacji na początku 1940 roku. Wśród zaprzysiężonych znajdowali się byli legionści, peowiacy oraz działacze społeczno-polityczni, co podkreślało różnorodność ruchu oporu w tym okresie.

Wincenty Kociuba, obok kapitana Stanisława Krawczyka, był jednym z liderów tej grupy, co dowodzi jego wpływu i zaangażowania w działania konspiracyjne.

Śmierć

5 czerwca 1940 roku, Wincenty Kociuba, razem z innymi członkami lokalnej inteligencji, został aresztowany przez gestapo w Krasnymstawie. To brutalne działanie miało miejsce w ramach szeroko zakrojonej akcji mającej na celu eliminację przedstawicieli polskiej inteligencji, na co wydał polecenie oberscharfuhrer SS Raschendorf. Następnie, aresztowani zostali przewiezieni do więzienia, gdzie spotykali się z niezwykle brutalnym traktowaniem, a tortury były na porządku dziennym.

Grupa ta, licząca około dwudziestu osób, przebywała najpierw w krasnostawskim więzieniu przez 1-2 dni, po czym trafiła do więzienia w Chełmie, gdzie była przetrzymywana przez około miesiąc. Trzymano ich w skrajnej izolacji, co wiązało się z brakiem możliwości otrzymywania paczek od rodzin oraz z fałszywymi informacjami na temat ich losów.

W nocy z 3 na 4 lipca 1940 roku, grupa aresztowanych została, trzema krytymi samochodami, przewieziona do lasu Góry za Kumową Doliną, znajdującego się nieopodal Chełma. Tam wszyscy zostali rozstrzelani, a ich ciała – prawdopodobnie 36 osób – wrzucono do dołów po wybranym piachu i następnie zasypano.

Na temat tej zbrodni można się dowiedzieć więcej w osobnym artykule: Zbrodnia w Kumowej Dolinie. W miejscu, gdzie dokonano egzekucji, w październiku 1963 roku, z inicjatywy mieszkańców Chełma oraz rodzin ofiar, wzniesiono duży granitowy pomnik, na którym umieszczona została płyta z nazwiskami zamordowanych. Pomnik został oficjalnie odsłonięty 5 czerwca 1966 roku. Nazwiska ofiar znajdują się także na marmurowych tablicach w bazylice Najświętszej Marii Panny w Chełmie.

Wincenty Kociuba był osobą znaczącą, odznaczoną za działalność na rzecz państwa i społeczeństwa, otrzymując m.in. Krzyż Oficerski Orderu Polonia Restituta oraz Brązowy Krzyż Zasługi w 1930 roku. W lipcu 2004 roku, w celu upamiętnienia parlamentarzystów II RP, którzy padli ofiarą II wojny światowej i okupacji, Prezydium Sejmu podjęło decyzję o umieszczeniu marmurowej tablicy w holu głównym gmachu sejmowego, na której umieszczono również nazwisko Kociuby. Z tej okazji opracowano także książkę z biogramami zamordowanych parlamentarzystów.

Interesujący jest fakt, że Wincenty Kociuba został również wspomniany w satyrycznej fraszce z lat 30. XX wieku, która ukazała się w „Cyruliku Warszawskim“.

Biogramy

Biografie Wincentego Kociuby zostały uwzględnione w wielu cenionych publikacjach, co potwierdza jego znaczenie w historii Polski. Znalazły się m.in. w „Polskim Słowniku Biograficznym“ tom XIII, gdzie pracami zajmował się I. Pawelec.

Oprócz tego, biogramy Kociuby są obecne w leksykonach takich jak „Kto był kim w II RP“, redagowanym przez A. Paciorka, a także „Leksykonie historii Polski“ autorstwa M. Czajki, M. Kamlera i W. Sienkiewicza.

Jego postać została również ujęta w książce „Posłowie na Sejm II Rzeczypospolitej ofiary wojny i okupacji 1939-1945“, co dodatkowo podkreśla jego znaczenie w okresie międzywojennym.

Bez wątpienia warte zauważenia są także albumy, takie jak „Album Skorowidz Senatu i Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej oraz Sejmu Śląskiego – Kadencja 1935-1940“ oraz „Sejm i Senat 1935-1940, IV kadencja”, których opracowaniem zajął się Scriptor.

Lista wydawnictw, w których można znaleźć biogramy Kociuby, jest długa i zawiera wiele istotnych publikacji.

---

Oceń: Wincenty Kociuba

---