Aleksander Kowalewski (generał)

---

Życiorys

Generał Aleksander Kowalewski urodził się 23 sierpnia 1879 roku w Krasnymstawie jako syn Wiktora i Zygmunty z Chylińskich. W 1897 roku ukończył Szkołę Junkrów, a w kolejnych trzech latach zrealizował naukę w Oficerskiej Szkole Artylerii w Moskwie. Warto również dodać, że Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa przekazała informacje mówiące o tym, iż jego edukacja obejmowała Korpus Kadetów w Niżnym Nowogrodzie, a także Konstantynowską Szkołę Artyleryjską w Petersburgu.

Od 1900 roku Kowalewski był zawodowym oficerem armii carskiej. Do 1908 roku zajmował się dowodzeniem różnymi jednostkami artylerii, a następnie pracował w szkole podoficerskiej. Od 1909 roku pełnił funkcję inspektora poboru koni oraz komendanta szkoły kucia koni w Warszawie. W 1914 roku, na początku I wojny światowej, wrócił do dowodzenia w 3 Brygadzie Artylerii Gwardii, gdzie dowodził działaniami na froncie w walkach przeciwko Niemcom. W 1916 roku awansował na dowódcę dywizjonu, a jego stopień wojskowy wzrósł do rangi podpułkownika.

Po rewolucji lutowej w 1917 roku, Kowalewski wstąpił do I Korpusu Polskiego w Rosji, a niedługo później został przeniesiony do III Korpusu Polskiego w Rosji. W 1918 roku zaangażował się w Inspektorat Polskich Sił Zbrojnych na Ukrainie pod dowództwem generała Michaelisa, będąc pułkownikiem. Po rozwiązaniu Korpusu podjął decyzję o przedostaniu się do Polski.

W grudniu 1918 roku zaczęła się jego służba w Wojsku Polskim. 15 lutego 1919 roku objął dowództwo 6 pułku artylerii polowej, który w maju tego roku przekształcono w 7 pułk artylerii polowej. 6 października 1919 roku został mianowany szefem Biura Rady Wojennej. W roku 1920, podczas konfliktu z bolszewikami, zajął się na froncie kwestiami związanymi z uzbrojeniem. Później był szefem biura w Komendzie Uzupełnień oraz członkiem komisji weryfikacji artylerzystów z armii carskiej.

3 maja 1922 roku został zweryfikowany jako pułkownik z 8. lokatą w korpusie oficerów artylerii, z datą starszeństwa 1 czerwca 1919. W latach 1922–1924 pełnił rolę szefa Szefostwa Artylerii i Służby Uzbrojenia Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IV w Łodzi. W tym czasie był również jednym ze słuchaczy I Kursu Centrum Wyższych Studiów Wojskowych, na który uczęszczał od 15 listopada 1923 roku do 15 sierpnia 1924 roku. 1 grudnia 1924 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski, na wniosek ministra spraw wojskowych, generała dywizji Władysława Sikorskiego, awansował go do stopnia generała brygady, który zyskał z datą starszeństwa 15 sierpnia 1924 roku i 12. lokatą w korpusie generałów.

Dnia 3 lutego 1925 roku Kowalewski został dowódcą 11 Dywizji Piechoty w Stanisławowie. Od 21 stycznia do 10 kwietnia 1925 roku był odkomenderowany do generalnego inspektora artylerii, gdzie pełnił rolę komendanta kursu dla wyższych dowódców artylerii. 7 marca 1927 roku zrezygnował ze stanowiska dowódcy dywizji, stając się szefem 10 Okręgowego Szefostwa Artylerii w Przemyślu. 31 października 1928 roku przeszedł w stan spoczynku, osiedlając się w Warszawie przy ul. Chłodnej 33 m. 14.

W okresie września 1939 roku został powołany do wojska i mianowany dowódcą zgrupowania w Brzeżanach. Razem z generałem L. Billewiczem zorganizował kombinowaną Grupę Operacyjną na Podolu. W obliczu najazdu sił sowieckich na Polskę zdecydował się na wycofanie w kierunku południowo-zachodnim. 19 września stoczył walkę z oddziałami sowieckimi pod Żurawnem, niedaleko Stryja. Po otrzymaniu informacji o ogólnej dyrektywie marszałka Rydza-Śmigłego, Kowalewski skapitulował i został wzięty do niewoli radzieckiej. Był przetrzymywany w obozie starobielskim, po czym w 1940 roku, razem z innymi jeńcami, został przewieziony do Charkowa, gdzie został rozstrzelany przez funkcjonariuszy NKWD oraz pracowników z Moskwy, na podstawie decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 roku. To tragiczne wydarzenie zostało uznane za część zbrodni katyńskiej. Kowalewski figuruje w wykazach jako ofiara tej zbrodni pod poz. 1388 i został pochowany w Piatichatkach, miejscu, gdzie od 17 czerwca 2000 roku znajduje się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie.

Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta RPLecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 roku, Kowalewski został awansowany pośmiertnie na stopień generała dywizji. W dniach 9–10 listopada 2007 roku w Warszawie miały miejsce uroczystości, podczas których odczytywano nazwiska ofiar zbrodni katyńskiej, które zostały awansowane na wyższe stopnie wojskowe, w ramach wydarzenia „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Ordery i odznaczenia

Generał Aleksander Kowalewski zdobył szereg znaczących odznaczeń wojskowych, które podkreślają jego wkład w historię naszego kraju.

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6686 – przyznany 10 maja 1922,
• Order Odrodzenia Polski,
• Krzyż Walecznych – nadany 8 października 1921.

Warto zaznaczyć, że 20 grudnia 1931 podczas 62. posiedzenia Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości, wniosek o przyznanie generałowi tego szczególnego odznaczenia został odrzucony, co było spowodowane „brakiem pracy niepodległościowej”.

---

Oceń: Aleksander Kowalewski (generał)

---