Anna Kamieńska

---

Życiorys

Anna Kamieńska przyszła na świat w rodzinie, której głowa – Tadeusz Kamieński – był urzędnikiem, a jej matka, Maria Romana z Cękalskich, musiała samodzielnie wychować cztery córki po przedwczesnej śmierci męża. Jej wczesne lata upłynęły w Lublinie, gdzie uczęszczała do III Liceum Ogólnokształcącego im. Unii Lubelskiej, a także spędzała czas u dziadków w Świdniku. Tam przyjaźniła się z Julią Hartwig.

Jej pierwsze próby twórcze datuje się na około 14 rok życia. Zadebiutowała pod opieką Józefa Czechowicza w 1936 roku na łamach „Płomyczka”, gdzie zostały opublikowane dwa jej wiersze. Za formalny debiut uznawana jest publikacja w „Odrodzeniu” w 1944 roku. W 1937 roku rozpoczęła naukę w Liceum Pedagogicznym w Warszawie. W czasie II wojny światowej przebywała w Lublinie oraz pobliskich wsiach, uczestnicząc w tajnych kompletach edukacyjnych.

Po uzyskaniu matury w konspiracyjnym liceum humanistycznym w Lublinie, prowadziła samodzielne studia polonistyczne, zdając egzaminy na tajnym Uniwersytecie Warszawskim. Po zakończeniu wojny, kontynuowała studia filologiczne – najpierw na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, a następnie na Uniwersytecie Łódzkim.

W swojej karierze zawodowej pracowała w takim czasopiśmie jak „Wieś”, gdzie była zatrudniona od 1946 do 1953 roku. Ponadto, współpracowała z tygodnikiem „Nowa Kultura” (gdzie była redaktorem działu poezji) oraz miesięcznikiem „Twórczość”, należąc do jego redakcji od 1968 roku. W połowie lat 50. zaczęła również pisać dla dzieci oraz młodzieży, publikując swoje utwory w „Płomyczku” i „Świerszczyku”.

W 1948 roku poślubiła poetę i tłumacza Jana Śpiewaka, z którym miała dwóch synów: Jana Leona (1949–1988), dziennikarza i pisarza, oraz Pawła (1951–2023), socjologa. Wnukiem Kamieńskiej jest Jan Śpiewak. Wraz z mężem tłumaczyli rosyjską literaturę i zajmowali się redakcją książek. Niestety, w grudniu 1967 roku mąż zmarł na raka, co głęboko dotknęło poetkę, która przez wiele lat pozostawała w żałobie.

W trakcie tego trudnego okresu nawiązała przyjaźń z ks. Janem Twardowskim, którego poznała w połowie lat 50. Razem dyskutowali o literaturze, wierze oraz Bogu. Często odwiedzali grób Jana Śpiewaka na Powązkach. W Notatniku Kamieńska zanotowała: „Już dziesięć lat tak chodzimy wśród grobów. Ksiądz Jan przyniósł na grób Janka pęk bzu. Zdziwiłam się, że jeszcze istnieje bez. My idziemy, odchodzimy, a kwiaty zostają takie same i noszą takie same imiona.”

Dzięki Twardowskiemu, poetka jeszcze bardziej zbliżyła się do religii. Pochłonięta sprawami duchowymi, nawróciła się w poszukiwaniach Boga i stała się tercjarką dominikańską, podróżując z wykładami do seminariów. Od 1975 roku brała udział w Tygodniach Kultury Chrześcijańskiej organizowanych przez Komisję Episkopatu do Spraw Duszpasterstwa Ogólnego. W grudniu 1975 była sygnatariuszką protestu (List 59) przeciwko zmianom w Konstytucji PRL, a 20 sierpnia 1980 roku podpisała apel 64 uczonych i pisarzy do władz komunistycznych o rozmowy ze strajkującymi robotnikami.

W latach 70. ponownie nawiązała kontakty z Lubelszczyzną, odwiedzając bliskich, w tym dwie siostry mieszkające w Lublinie i Świdniku, oraz zaprzyjaźnionych literatów, takich jak poeta Wacław Gralewski i pisarz Józef Zięba.

W 1980 roku ks. Jan Twardowski zadedykował jej wiersz „Śpieszmy się”, na który Kamieńska odpowiedziała swoim tekstem „Puste miejsca”. Ceremonię pogrzebową celebrował prymas Józef Glemp, określając ją mianem „Prorokini Anna”. W swoim Notatniku zapisała: „Proszę o taki nekrolog: Z radością przyjęła śmierć. Prosi bliskich o przyjęcie jej śmierci z radością.”

Pożegnała się z tym światem 10 maja 1986 roku w Warszawie, a jej miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 96-3-29).

Twórczość

Zbiory poezji

• Wychowanie (KiW 1949),
• O szczęściu (Czytelnik 1952),
• Bicie serca (Czytelnik 1954),
• Pod chmurami (Czytelnik 1957),
• Poezje wybrane (Czytelnik 1959),
• W oku ptaka (PIW 1960),
• Źródła (PIW 1962),
• Rzeczy nietrwałe (Czytelnik 1963),
• Odwołanie mitu (PIW 1967),
• Biały rękopis (Czytelnik 1970),
• Wygnanie (PIW 1970),
• Poezje wybrane (LSW 1971),
• Herody (LSW 1972),
• Poezje wybrane (Czytelnik 1973),
• Drugie szczęście Hioba (PIW 1974),
• Milczenia (WL 1979),
• Rękopis znaleziony we śnie • Wiersze z lat 1973–1975 (Czytelnik 1978),
• Wiersze jednej nocy (LSW 1981),
• Anna Kamieńska • Wybór wierszy (Czytelnik 1982),
• Raptularz wojenny (b.w. 1982),
• Pierwszy śnieg • Świadkowie (Correspondance des Art 1983),
• W pół słowa • Wiersze z lat 1970–1980 (Czytelnik 1983),
• Dwie ciemności • Wybór poezji (W drodze 1984),
• Przyjdź Królestwo (b.w. 1984),
• Nowe imię (Epideixis 1987),
• Milczenia i psalmy najmniejsze (WL 1988),
• Nie tylko o Sandomierzu (Oficyna Jędrzejowska 1990),
• Pisz o kamieniu (PAX 1995),
• Inne miejsca (W drodze 1996),
• Jasność w środku nocy (PIW 2001),
• Wiersze przemilczane (Wydawnictwo KUL 2008).

Opowiadania, powieści, refleksje

• Czasy małego szczęścia (Wydawnictwo Łódzkie 1963),
• Rozmowy z profesorem Daleczko (Wydawnictwo Łódzkie 1969),
• Notatnik (W drodze – cz. 1:1965–1972, 1982 – cz. 2: 1973–1979, 1987),
• Deszczowe lato (PIW 1979),
• Mały notatnik (Oficyna 4K 2002).

Wiersze, opowiadania i powieści dla dzieci

• Słoneczny lizak (wiersze) (Czytelnik 1960),
• Zajęczy pałac (wiersze) (Czytelnik 1962),
• Pod jabłonią (wiersze) (Ruch 1966),
• Dębowa kołyska (wiersze) (Ruch 1967),
• Samowarek mojego dziadka (opowieść) (NK 1967),
• W Nieparyżu i gdzie indziej (powieść) (NK 1967),
• Rozalka Olaboga (powieść) (NK 1968),
• Są takie wyspy (powieść) (NK 1970),
• W królestwie Plastelinii (wiersze) (Ruch 1970),
• Żołnierze i żołnierzyki (powieść) (NK 1971),
• Jaworowi ludzie (wiersze) (Ruch 1973),
• Wielkie małe rzeczy (opowieść) (Czytelnik 1974),
• Sześciopiętrowy dzień (opowieść) (KAW 1975),
• Świat się ciągle zaczyna (opowieść) (Czytelnik 1975),
• Marianna (opowieść) (Czytelnik 1980),
• Dom w domu (opowieść) (NK 1982),
• Wiersze dla dzieci (Siedmiogród 2000).

Eseje i felietony o poezji

• Pragnąca literatura (LSW 1964),
• Jeden z grzechów pięknych (Wydawnictwo Lubelskie 1967).

Książki o tematyce religijnej

• Twarze Księgi (szkice o Biblii) (PAX 1982),
• Ojcze nasz (komentarz dla dzieci do modlitwy „Ojcze nasz”) (W drodze 1983),
• Książka nad książkami (opowieści dla dzieci o Starym Testamencie) (NK 1985),
• Na progu słowa (szkice) (W drodze 1985),
• 8 x radość, czyli o ośmiu błogosławieństwach kazania na Górze (rozważania religijne dla dzieci) (W drodze 1985),
• Wszystko jest w Psalmach (opowieści dla dzieci o Psalmach Dawidowych) (W drodze 1990).

Przekłady

• Piołunowe ziele (wybór rosyjskiej liryki ludowej) (PIW 1961),
• Vítězslav Nezval, Rzeczy, kwiaty, zwierzęta i ludzie (NK 1965),
• Perły i kamienie (wybór serbsko-chorwackiej poezji ludowej) (PIW 1966),
• Dora Gabe, W naszych oczach (opowieści dla dzieci) (NK 1967),
• Owidiusz, Przemiany (NK 1969),
• Borys Apriłow, Przygody Liska na morzu (Wydawnictwo Morskie 1971),
• Dora Gabe, Poczekaj, słońce (PIW 1972),
• Jan Dantyszek, Pieśni (Wydawnictwo Pojezierze 1973),
• Władimir Prichodźko, Szedł Antoszka (wiersze) (NK 1976),
• Stanisław Hozjusz, Poezje (Wydawnictwo Pojezierze 1980),
• Atanas Dałczew, Poezja (PIW 1981),
• Tomasz z Kempis, O naśladowaniu Chrystusa (PAX 1981),
• Ivan Krasko, Nox et solitudo (wiersze) (Wydawnictwo Śląsk 1982),
• Do źródeł (psalmy i inne przekłady poetyckie) (W drodze 1988),
• Z mądrości Talmudu (PIW 1988).

Przekłady wraz z Janem Śpiewakiem

• Maksim Gorki, Dzieci słońca (dramat) (PIW 1952),
• Leonid Leonow, Zwykły człowiek (komedia) („Literatura Radziecka” nr 51, s. 5–58, 1969),
• Maksim Gorki, Na dnie (dramat) (PIW 1951),
• Leonid Leonow, Dyrektor Morza Kaspijskiego (komedia) (Wyst. Świdnica 1951),
• Maksim Gorki, Barbarzyńcy • Sceny z miasta powiatowego (dramat) (PIW 1952),
• Oj, lesie, lesie zielony (wybór bułgarskich pieśni ludowych) (PIW 1956),
• Teodor Tiutczew, Poezje (PIW 1957),
• Czeska i słowacka pieśń ludowa (Wydawnictwo Ossolineum 1960),
• Welimir Chlebnikow, Poezje (PIW 1966),
• Welimir Chlebnikow, Włamanie do wszechświata (poezja i proza) (WL 1972).

Opracowania redakcyjne

• Maria Konopnicka, Poezje i nowele (KiW 1951),
• Maria Konopnicka, Wybór nowel (KiW 1951),
• Wspomnienia o K.I. Gałczyńskim (Czytelnik 1961),
• Maria Konopnicka, Wiersze wybrane (PIW 1965),
• Ziemia gorąca • Antologia współczesnej poezji bułgarskiej (LSW 1968),
• Malowanie w przestrzeni • Almanach poetów Ziemi Koszalińskiej (Wydawnictwo Poznańskie 1970),
• Poeta ziemi rodzinnej (zbiór wspomnień i esejów o Stanisławie Piętaku) (LSW 1970),
• Od Czarnolasu • Najpiękniejsze wiersze polskie (Iskry 1971),
• Od Leśmiana • Najpiękniejsze wiersze polskie (Iskry 1974),
• Złote litery • Antologia poezji polskiej (Ruch 1974),
• Horoskop • Pamiętnik ze współczesnej poezji polskiej (KAW 1975).

Ordery i odznaczenia

Anna Kamieńska była osobą, która otrzymała wiele prestiżowych odznaczeń, które świadczą o jej znacznym wkładzie w kulturę i sztukę. Wśród jej osiągnięć warto wymienić:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1968 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, który otrzymała 11 lipca 1955 roku,
• Order Cyryla i Metodego I klasy, przyznany przez Bułgarię w 1966 roku.

Nagrody

Anna Kamieńska, uznawana za jedną z czołowych postaci polskiej literatury, zdobyła szereg prestiżowych wyróżnień oraz nagród w ciągu swojej kariery artystycznej.

• 1955: otrzymała wyróżnienie od Podkomitetu Literatury i Sztuki Nagrody Państwowej za swój tom poezji zatytułowany Bicie serca,
• 1973: została uhonorowana Nagrodą polskiego PEN Clubu za swoje osiągnięcia w zakresie twórczości przekładowej,
• 1980: przyznano jej Nagrodę im. św. Brata Alberta, która doceniła jej wkład w poezję,
• 1981: zdobyła Nagrodę Prezesa Rady Ministrów za twórczość skierowaną do dzieci i młodzieży,
• 1981: także Nagroda im. Włodzimierza Pietrzaka została przyznana jej głównie za przekład dzieła O naśladowaniu Chrystusa.

Kamieńska we wspomnieniach

Wspomnienia o Annie Kamieńskiej są niezwykle poruszające i mogą dostarczyć wielu cennych informacji na temat jej osobowości oraz przeżyć. Julia Hartwig wychodzi z refleksjami na temat młodzieńczych lat Ani, wskazując, iż była osobą pełną buntu i niepokoju. Zmagała się z wieloma kompleksami, głęboko przeżywając to, co ujmowała jako niesprawiedliwość. Dla wielu ludzi rzeczywistość może wydawać się akceptowalna, jednak Anna nie potrafiła z niektórymi aspektami życia się pogodzić, co naznaczyło jej osobowość.

Miała także swoje rozterki związane z wizerunkiem własnej urody. Wydawała się poszukiwaczką nie tylko w sferze duchowej, ale również w wymiarze osobistym. Jej silny charakter, oparty na głębokiej wierze, wymagał, by w coś wierzyła i pozostała temu oddana. Kiedy napotykała na przeszkody, odczuwała cierpienie. Te cechy zdeterminowały ją przez całe życie.

Na podstawie słów ks. Jana Twardowskiego możemy zauważyć, że Anna, zarówno przed, jak i po swoim nawróceniu, była osobą mądrą. W czasie poszukiwań Boga, stawiała sobie wielkie wymagania. Jej przemiana była dogłębna i wpłynęła na jej twórczość, sprawiając, że słowa nie służyły jedynie do rejestrowania codziennych cierpień, ale stały się również próbą przezwyciężenia rozpaczy. Anna zaczęła postrzegać sztukę jako środek do nazwania swojego niepokoju oraz wyrażania nadziei, którą z trudem odnajdywała. Każde wypowiedziane przez nią słowo miało znaczenie, niosąc ze sobą ogromny ładunek emocjonalny i trud człowieka usilnie poszukującego sensu w swoim życiu.

Audioteka

Płyta gramofonowa

W dorobku Anny Kamieńskiej znalazła się marząca płyta gramofonowa zawierająca wybrane wiersze, wydana przez Polskie Nagrania „Muza” z numerem N-0269. Na tej płycie autorka osobiście recytuje swoje utwory, w tym między innymi: „De natura”, „Po drugiej stronie góry”, „Wiatr”, „Zaśnij w kropli bursztynowej”, „Powietrze”, „Propozycje w czas trwogi”, „Muzy”, „Żywioły”, „Dokąd odbiegacie zbrojne trzciny”, „Jeszcze nie jesteś podobny”, „Świątek”, „Śmierć drzewa” oraz „Rzeźba”.

Audycje radiowe

W 1944 roku, Lublin słowem malowany to program, w którym wspominają miasto takie postacie jak: Stefania Grodzieńska, Zofia Bystrzycka, Jan Huszcza oraz Anna Kamieńska. Audycja ta była emitowana przez Radio Lublin, a współtworzyły ją Barbara Jurkiewicz oraz Krystyna Kotowicz, mając miejsce w 1974 roku.

Inną notable audycją jest „Powrót do źródeł”, w której Anna Kamieńska daje świadectwo swojego dzieciństwa, młodości oraz debiutu jako poetka i tłumaczka. Program ten transmitowany był również przez Radio Lublin w 1981 roku, a jego twórczynią była Maria Brzezińska.

Konkursy im. Anny Kamieńskiej

W Świdwinie, na Pomorzu, od 1968 roku odbywa się Ogólnopolski Konkurs Poetycki im. Jana Śpiewaka. Jest to wydarzenie, które każdego roku przyciąga wielu utalentowanych poetów, a od 2005 roku do tej prestiżowej inicjatywy dołączył również konkurs im. Anny Kamieńskiej, co czyni go jednym z najstarszych w Polsce.

Również od 1995 roku, Krasnostawski Dom Kultury co roku organizuje Konkurs im. Anny Kamieńskiej, w którym nagradzane są najlepsze książki poetyckie z Lubelszczyzny. Konkurs ten zyskał uznanie w środowisku literackim i przyciąga autorów, którzy pragną zaprezentować swoje twórcze osiągnięcia.

---

Oceń: Anna Kamieńska

---